Cudze chwalicie, swoje poznajcie... (cz. 1)
Radzyń Podlaski – jako jedno z nielicznych miast w Polsce – może pochwalić się tym, że najprawdopodobniej formułowane były w nim zapisy Konstytucji 3 maja. W dwusetną rocznicę uchwalenia ustawy regulującej ustrój prawny Rzeczpospolitej Obojga Narodów (pierwszej w Europie i drugiej na świecie, po konstytucji amerykańskiej z 1787 roku) społeczeństwo miasta ufundowało pomnik.
Stanął on na ówczesnym placu Zygmunta Berlinga, a obecnie Ignacego Potockiego. Autorem projektu jest Marian Świst, nauczyciel rzeźby w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Nałęczowie. Na betonowym podeście stoi cokół, który wieńczy orzeł biały w koronie. Rozwija on swe skrzydła i zrywa się do lotu. Na cokole umieszczone zostały daty 1791 i 1991, a także wyryto inskrypcję o treści: W 200 ROCZNICĘ UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA. Uroczystego odsłonięcia pomnika, które odbyło się 3 maja 1991 roku, dokonali: Stanisław Daniluk – ówczesny Burmistrz Radzynia Podlaskiego, Zbigniew Romanowski – przewodniczący Miejskiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego oraz Stanisław Giza – pomysłodawca wystawienia pomnika. Obelisk poświęcili ks. Zbigniew Chaber i ks. Henryk Hołoweńko. Od tego momentu plac Ignacego Potockiego z pomnikiem są miejscem, gdzie co roku odbywają się radzyńskie obchody Narodowego Święta Trzeciego Maja.
Wiele jest przesłanek przemawiających za tym, że nad ostatecznym tekstem Konstytucji 3 maja pracowano w radzyńskim pałacu. Głównie to za sprawą urodzonego tutaj Ignacego Potockiego, syna Eustachego Potockiego i Marii Kątskiej. Obok króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Stanisława Małachowskiego i Hugo Kołłątaja był on jednym z współtwórców tego dokumentu. To właśnie w Radzyniu odbywały się liczne spotkania, podczas których z pewnością dyskutowano, a nawet formułowano zapisy ustawy rządowej przyjętej w 1791 roku przez Sejm Czteroletni.
Ignacy Potocki urodził się 28 lutego 1750 roku Był wychowankiem pijarskiego Collegium Nobilium w Warszawie. W latach 1765-1768 studiował w Rzymie przygotowując się do stanu duchownego. Jednak zrezygnował ze święceń kapłańskich i 27 grudnia 1772 roku wziął ślub z Elżbietą Lubomirską. Ignacy Potocki był czołową postacią w polskim życiu publicznym w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, uczestniczył m.in. w organizowanych przez króla „obiadach czwartkowych”. W latach 1773-1794 wchodził w skład Komisji Edukacji Narodowej. Opracował projekt reform szkolnictwa średniego, którego wynikiem był „Przepis na szkoły wojewódzkie” (1774). Był też inicjatorem i przewodniczącym Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych (1775-1788), instytucji zajmującej się opracowywaniem programów nauczania i podręczników. Od 1782 roku pozostawał w ostrej opozycji wobec króla, ale w trakcie obrad Sejmu Czteroletniego (1788-1792) nawiązał bliższą współpracę z królewskim obozem reform, włączył się w prace nad nową konstytucją i był jednym z autorów Ustawy Rządowej z 3 maja 1791 roku.
Po przystąpieniu króla do konfederacji targowickiej Ignacy Potocki wyemigrował do Saksonii. Tam, w porozumieniu z Kościuszką przygotowywał insurekcję, a po wybuchu w 1794 roku prowadził akcję dyplomatyczną w jej interesie i wszedł do powstańczej Rady Najwyższej Narodowej. Po klęsce więziony był przez dwa lata w Petersburgu, a po trzecim rozbiorze przez Austriaków. Po śmierci córki Krystyny w 1800 roku wycofał się z życia politycznego i zajął się działalnością naukową. Będąc członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk bardzo dużo pisał, m.in. na temat polityki, nauki i jej dziejów, tłumaczył poezje łacińskie. Jest współautorem m.in. dzieła „O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja”. Wspólnie z bratem Janem Nepomucenem i jego córką Laurą zamieszkał w dworku w Klementowicach. W 1809 roku wyjechał na rokowania pokojowe do Austrii, gdzie zachorował na krwawą biegunkę. Zmarł 30 sierpnia 1809 roku w Wiedniu. Po przewiezieniu jego ciała do Polski został pochowany w Wilanowie.
Komentarze obsługiwane przez CComment